Anne babalar olarak, toplum olarak benlik hürmeti olan çocuklar yetiştirmek istiyoruz. Zira tecrübelerimiz bizlere gösteriyor ki kişinin benlik hürmeti ruh sıhhatinin kritik bir modülüdür. Kişinin benlik hürmetinin az ve yetersiz olması hayatta problemler yaşama mümkünlüğünü arttırır. Daha yüksek benlik hürmetine sahip olan çocuklar daha memnun bir yaşama hazırlanır ve doyum alacakları münasebetler yaşama eğiliminde olurlar. Benlik hürmeti düşük bireylere nazaran dert ve depresyon yaşama olasılıkları daha düşüktür.
Psikoloji literatürü bize, çocukların benlik hürmetinin iki temel bileşene dayandığını söyler: Onay görme ve yeterlilik hissi… Çocuk, birincil bağ kurduğu yetişkinler tarafınca sevilip desteklendiğinde ve ilgilenildiğinde “kabul / onaylanma” öğrenir ve içselleştirir. Öte yandan gelişim düzebir daha göre bir şeyler başardıkça, cesaretlendirildikçe ve yeni marifetlerde ustalaştıkça kendilerini “yeterli” hissederler.
Pekala; bu biçimde anne babalar ve yetişkinler olarak çocuklarda onaylanma ve yeterlilik hislerinin temellerini atmak için neler yapabiliriz?
“Kabul / Onaylanma”
Anne babalar çocuklarıyla sıcak, destekleyici münasebetler kurarak benlik hürmetinin gerekli bu kesimini destekleyebilirler. Sıcak ve destekleyici bağlantılarda anne babalar çocuklarının faaliyetlerine ilgi gösterir, onun hislerini paylaşır ve çocuğa karşı hissettiği ilgiyi çocuğa yansıtır ve fark ettirir. Çocuklarıyla vakit geçirmek için fırsatlar oluştururlar. Çocuklarına onların varlığından keyifli olduklarını ve keyif aldıklarını gösterirler. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun olarak hisler üstüne konuşur ve olumlu yahut olumsuz hislerini paylaşmaları için teşvik edebilirler. Örneğin; çocuğun erişemediği ekstradan park saati için ağladığını ve öfkelendiğini bakılırsan bir anne baba şöyleki bir karşılık verebilir: “Parkta biraz daha vakit geçirmeyi sahiden hayli istediğini nazaranbiliyorum. Şu anda parkta olmayı sahiden hayli isterdin.” Bu üslup cümleler hudut koymanıza pürüz değildir. Şayet park saati kati bir biçimde bitmiş ve konutta bulunmanız gerekiyorsa bunu yaparsınız. Lakin çocuğa bir daha de onu anladığınızı göstermeye devam edebilirsiniz. Engellenme anlarında ekseriyetle sırf anaşılmak vakit ortasında büyük bir rahatlama sağlar ve itimat duygusu geliştirir. Çocuk için olumsuz hissiyle birlikte anlaşılmak ve kabul görmek benlik hürmetinin temellerini oluşturur.
Bu üstün anne-babalar olmanız gerektiği ve sonsuz sabra sahip olmanız gerektiği manasına gelmez. Bu sadece en ağır olumsuz şiddetli duygulanım anlarında dahi çocuğa “hissettiğini anlayabiliyorum ve bu biçimde hissetmeni son derece doğal buluyorum” demektir. “Yapmak istediğin şeyi onaylamasam da bu biçimde hissetmeni anlayabiliyorum” demektir bu! Düşünsenize bir ayna üzere karşısında duruyor ve ona “şu an hissettiğin şeyin ismi bu, ahh bu da bir insan duygusu” diyorsunuz aslında! İşte bu, tam da bahsi geçen “onaylanma” duygusu… Ve işin hoş tarafı şudur; bu türlü sağlam benlik hürmeti temelleri atılan çocuklar, diğerlerini olduğu üzere kabul etmeye, derin ve içten bağlar kurmaya daha yatkın oluyorlar. Bu da özgüvenlerini daha da güçlendirir.
Yeterlilik Hissi:
Çocuklar dünyaya meraklı bakan gözlerle gelirler. aslına bakarsan meraklı doğarlar. Uyaranlara, etkileşimlere maruz kaldıkça yeni hünerler geliştirirler. Ve bir etapta ustalaştıkça resen daha zoru ve daha karmaşık şeyle başarmaya çalışırlar. Bunu son derece bizatihi bir merak ve başarma dileğiyle yaparlar. Ne kadar epey ustalaşırlarsa o kadar özgüvenleri artar ve benlik hürmetleri gelişir.
Anne babaya ve öbür yetişkinlere düşen bu merakı besleyecek şartları oluşturmaktır. Çocuğu arayışları için cesaretlendirip; başarabildikleri için duyduğu gururu çocuğa gösteren yetişkinler çocuğun merak ve yeterlilik hissini desteklemiş ve geliştirmelerine yardımcı olmuş olurlar. Lakin bunu yaparken çok talepkar olunmamalı ve çok beklenti yaratılmamalı.Çocuğun suratında olmakta yarar var. Geliştiğini ve ustalaştığını, başardığını goren çocuğun yüzündeki gururu pek fazlaca yetişkin bilir. İşte bu çocuklar, gurur hissini bir daha yaşamak ve daha epey şeyde ustalaşmak için daha epeyce motive olur ve gelişim fırsatlarını daha bir hevesle değerlendirirler.
Psikoloji literatürü bize, çocukların benlik hürmetinin iki temel bileşene dayandığını söyler: Onay görme ve yeterlilik hissi… Çocuk, birincil bağ kurduğu yetişkinler tarafınca sevilip desteklendiğinde ve ilgilenildiğinde “kabul / onaylanma” öğrenir ve içselleştirir. Öte yandan gelişim düzebir daha göre bir şeyler başardıkça, cesaretlendirildikçe ve yeni marifetlerde ustalaştıkça kendilerini “yeterli” hissederler.
Pekala; bu biçimde anne babalar ve yetişkinler olarak çocuklarda onaylanma ve yeterlilik hislerinin temellerini atmak için neler yapabiliriz?
“Kabul / Onaylanma”
Anne babalar çocuklarıyla sıcak, destekleyici münasebetler kurarak benlik hürmetinin gerekli bu kesimini destekleyebilirler. Sıcak ve destekleyici bağlantılarda anne babalar çocuklarının faaliyetlerine ilgi gösterir, onun hislerini paylaşır ve çocuğa karşı hissettiği ilgiyi çocuğa yansıtır ve fark ettirir. Çocuklarıyla vakit geçirmek için fırsatlar oluştururlar. Çocuklarına onların varlığından keyifli olduklarını ve keyif aldıklarını gösterirler. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun olarak hisler üstüne konuşur ve olumlu yahut olumsuz hislerini paylaşmaları için teşvik edebilirler. Örneğin; çocuğun erişemediği ekstradan park saati için ağladığını ve öfkelendiğini bakılırsan bir anne baba şöyleki bir karşılık verebilir: “Parkta biraz daha vakit geçirmeyi sahiden hayli istediğini nazaranbiliyorum. Şu anda parkta olmayı sahiden hayli isterdin.” Bu üslup cümleler hudut koymanıza pürüz değildir. Şayet park saati kati bir biçimde bitmiş ve konutta bulunmanız gerekiyorsa bunu yaparsınız. Lakin çocuğa bir daha de onu anladığınızı göstermeye devam edebilirsiniz. Engellenme anlarında ekseriyetle sırf anaşılmak vakit ortasında büyük bir rahatlama sağlar ve itimat duygusu geliştirir. Çocuk için olumsuz hissiyle birlikte anlaşılmak ve kabul görmek benlik hürmetinin temellerini oluşturur.
Bu üstün anne-babalar olmanız gerektiği ve sonsuz sabra sahip olmanız gerektiği manasına gelmez. Bu sadece en ağır olumsuz şiddetli duygulanım anlarında dahi çocuğa “hissettiğini anlayabiliyorum ve bu biçimde hissetmeni son derece doğal buluyorum” demektir. “Yapmak istediğin şeyi onaylamasam da bu biçimde hissetmeni anlayabiliyorum” demektir bu! Düşünsenize bir ayna üzere karşısında duruyor ve ona “şu an hissettiğin şeyin ismi bu, ahh bu da bir insan duygusu” diyorsunuz aslında! İşte bu, tam da bahsi geçen “onaylanma” duygusu… Ve işin hoş tarafı şudur; bu türlü sağlam benlik hürmeti temelleri atılan çocuklar, diğerlerini olduğu üzere kabul etmeye, derin ve içten bağlar kurmaya daha yatkın oluyorlar. Bu da özgüvenlerini daha da güçlendirir.
Yeterlilik Hissi:
Çocuklar dünyaya meraklı bakan gözlerle gelirler. aslına bakarsan meraklı doğarlar. Uyaranlara, etkileşimlere maruz kaldıkça yeni hünerler geliştirirler. Ve bir etapta ustalaştıkça resen daha zoru ve daha karmaşık şeyle başarmaya çalışırlar. Bunu son derece bizatihi bir merak ve başarma dileğiyle yaparlar. Ne kadar epey ustalaşırlarsa o kadar özgüvenleri artar ve benlik hürmetleri gelişir.
Anne babaya ve öbür yetişkinlere düşen bu merakı besleyecek şartları oluşturmaktır. Çocuğu arayışları için cesaretlendirip; başarabildikleri için duyduğu gururu çocuğa gösteren yetişkinler çocuğun merak ve yeterlilik hissini desteklemiş ve geliştirmelerine yardımcı olmuş olurlar. Lakin bunu yaparken çok talepkar olunmamalı ve çok beklenti yaratılmamalı.Çocuğun suratında olmakta yarar var. Geliştiğini ve ustalaştığını, başardığını goren çocuğun yüzündeki gururu pek fazlaca yetişkin bilir. İşte bu çocuklar, gurur hissini bir daha yaşamak ve daha epey şeyde ustalaşmak için daha epeyce motive olur ve gelişim fırsatlarını daha bir hevesle değerlendirirler.