Cinsiyet Kimliği
Cinsiyet kimliği 2-5 yaş içinde çocuğun birinci farkındalık tecrübelerini yaşadığı ve araştırdığı bir gelişim devrinden geçer. Anne babalara cinsiyet farkına dair birinci merak soruları bu yaş aralığında gelmeye başlar. Cinsiyet sıkıntısını birinci anlamlandırma uğraşları ve cinsiyete has birinci davranışlar sergilemeler de bu aralıkta varlığını gösterir. Örneğin; tıpkı cinsiyetten arkadaş seçimi halinde kendini gösterebilen cinsiyet ayrımı davranışları kızlarda 2, erkeklerde 3 yaşlarında başlar. Yahut oyuncak seçimindeki farklılıklar da bu yaşlarda kendini gösterir. Ekseriyetle erkekler daha kaba ve güç gerektiren oyunlara girişirken kızlar daha paylaşımcı ve besleyici oyun davranışları gösterebilmektedir. Tabi bunda çocuğun ortasında bulunduğu ortamın yönlendirmelerinin büyük orandaki tesirini de unutmamak gerekiyor. Ve oyuna seçiminde de cinsiyete mahsus kalıplardansa her çocuğun ilgi ve merakın nazaran oyuncak seçiminde bulunabileceğini de belirtmekte yarar var. Çocuk gelişimi araştırmacıları da bu farklılıkları çeşitli yaklaşımlarla açıklarlar. Bunlar toplumsal öğrenme kuramı, rol modeller, pekiştirmeler, Piaget’in gelişim kuramı ve kültür olarak sıralayabilir.
Toplumsal Öğrenme Anlayışı:
Bu anlayışa bakılırsa çocuklar, diğer bireyleri gözlemleyerek ve onları taklit ederek öğrenirler. Aşikâr bir biçimde davranmanın ödüllendirildiğini muhakkak bir biçimde davranmanın ise ödüllendirilmediğini yahut cezalandırıldığını görmek çocuğa hangi davranışı sergileyeceğiyle ilgili ipuçları verir. İki ile beş yaş içindeki çocuklar “nasıl” davranacaklarını yalnızca anne babalarından değil bununla birlikte kardeşlerinden, akranlarından, başka yetişkinlerden, televizyondan, maruz kaldıkları medya içerikleri ve kitaplardan da öğrenirler. Örneğin tıpkı cinsiyetten abla yahut ağabeyi olan çocuklar karşı cinsten abla yahut ağabeyi olan çocuklara nazaran cinsiyete mahsus davranışlarında daha kalıplaşmışlardır.
Piaget’in gelişim basamaklarına dayanan “yapılandırmacı” anlayışa göre ise çocuklar, cinsiyetle ilgili ayrıntıları işlemek için de zihinsel şemalar kurarlar. Bu “cinsiyet şemaları” yardımıyla gözlemledikleri davranış yahut objeleri “erkek şeyleri” yahut “kız şeyleri” olarak sınıflarlar. bu türlü cinsiyet algıları gelişir. Kendilerine ilişkin cinsiyet kimliğini de bu sınıflandırma çerçevesinde algılarlar.
Kültürün kendisi de cinsiyet rollerinin dağılımı, hangi cinsiyetten ne üzere davranışlar ve tabirler beklenebileceğiyle ilgili çocuğun bakış açısını yönlendirir ve şekillendirir. zatenız yaşadığımız kültürün bir kesimi haline gelmeye başlayan medya içerikleri ve görüntüler, reklamlar da çocukların cinsiyetlere has rol beklentilerini şekillendirmede çok kıymetli bir alan kaplar.
Etnik Kimlik
Çocuk gelişimi araştırmacıları, çocuğa etnik kökeniyle ilgili bildiriler verme ve onu hazırlama sürecini “etnik sosyalleşme” olarak isimlendirirler. Etnik kimlik gelişimi ile ilgili iki cins toplumsallaşmadan kelam edilir: “kültürel sosyalleşme” ve “önyargıya hazırlık” Kültürel toplumsallaşmada, çocuğa etnik miras ve bununla duyulan gurur aktarılır. Önyargıya hazırlıkta ise çocuğa karşılaşabileceği önyargılarla ilgili anlatılar sağlanır ve bu önyargılarla baş etmeye hazırlanılır. Yapılan çalışmalar etnik bir kimliğe aidiyet hissinin ve varlıklı kültür ortamının çocuğun bilişsel gelişmenini olumlu etkilediğini bulmuştur.
şahsi Kimlik
Ortalama dört yaşında, çocuklar kendi tecrübelerini hikayeleştirebilir ve anlatabilirler. “Otobiyografik hafıza” denen bu şahsi kıssa anlatma hüneri vakit içerisinde gelişir. Kendi tecrübesini geliştirme marifeti vakit içinde edinilen ve anne babanın-bir yetişkinin yardımının epey belirleyici olduğu bir müddetçtir. Örneğin, dört yaşından daha küçük çocuklar ne yaşadıklarını ve başından o gün geçen şeyin ne olduğunu sorular sorarak anne babalarından dinlerler. Kendi tecrübelerine dair birinci hikayeleştirmeleri bu türlü öğrenir ve içselleştirirler. Bu öykülendirme tecrübelerinde çocuğun aksiyonları, hisleri, yaklaşımları konuşulur. kimi vakit bu öykülerin içine hayat dersleri ve teklifler serpiştirilir. Bu süreç büyük oranda anne baba ve çocuk içinde şekillenir.
Bu gelişim etabında çocuk öznel bir kimlik tanımlamaz kendisi için. Çocuktan kendisini tanımlamasını istediğinizde size “siyah gözlü” “uzun saçlı” olmak üzere tanımlamalarla gelecektir. “Akıllıyım” yahut “yaramazım” üzere tanımlamalar sonrasındasındasında gelecektir. Bu usul öznel tanımlamalar, büyük oranda çocuğun tecrübelerine dair anne baba, yakın etraf ve çocuk içinde oluşturulan kıssalar vasıtasıyla gelişmeye devam eder.
Cinsiyet kimliği 2-5 yaş içinde çocuğun birinci farkındalık tecrübelerini yaşadığı ve araştırdığı bir gelişim devrinden geçer. Anne babalara cinsiyet farkına dair birinci merak soruları bu yaş aralığında gelmeye başlar. Cinsiyet sıkıntısını birinci anlamlandırma uğraşları ve cinsiyete has birinci davranışlar sergilemeler de bu aralıkta varlığını gösterir. Örneğin; tıpkı cinsiyetten arkadaş seçimi halinde kendini gösterebilen cinsiyet ayrımı davranışları kızlarda 2, erkeklerde 3 yaşlarında başlar. Yahut oyuncak seçimindeki farklılıklar da bu yaşlarda kendini gösterir. Ekseriyetle erkekler daha kaba ve güç gerektiren oyunlara girişirken kızlar daha paylaşımcı ve besleyici oyun davranışları gösterebilmektedir. Tabi bunda çocuğun ortasında bulunduğu ortamın yönlendirmelerinin büyük orandaki tesirini de unutmamak gerekiyor. Ve oyuna seçiminde de cinsiyete mahsus kalıplardansa her çocuğun ilgi ve merakın nazaran oyuncak seçiminde bulunabileceğini de belirtmekte yarar var. Çocuk gelişimi araştırmacıları da bu farklılıkları çeşitli yaklaşımlarla açıklarlar. Bunlar toplumsal öğrenme kuramı, rol modeller, pekiştirmeler, Piaget’in gelişim kuramı ve kültür olarak sıralayabilir.
Toplumsal Öğrenme Anlayışı:
Bu anlayışa bakılırsa çocuklar, diğer bireyleri gözlemleyerek ve onları taklit ederek öğrenirler. Aşikâr bir biçimde davranmanın ödüllendirildiğini muhakkak bir biçimde davranmanın ise ödüllendirilmediğini yahut cezalandırıldığını görmek çocuğa hangi davranışı sergileyeceğiyle ilgili ipuçları verir. İki ile beş yaş içindeki çocuklar “nasıl” davranacaklarını yalnızca anne babalarından değil bununla birlikte kardeşlerinden, akranlarından, başka yetişkinlerden, televizyondan, maruz kaldıkları medya içerikleri ve kitaplardan da öğrenirler. Örneğin tıpkı cinsiyetten abla yahut ağabeyi olan çocuklar karşı cinsten abla yahut ağabeyi olan çocuklara nazaran cinsiyete mahsus davranışlarında daha kalıplaşmışlardır.
Piaget’in gelişim basamaklarına dayanan “yapılandırmacı” anlayışa göre ise çocuklar, cinsiyetle ilgili ayrıntıları işlemek için de zihinsel şemalar kurarlar. Bu “cinsiyet şemaları” yardımıyla gözlemledikleri davranış yahut objeleri “erkek şeyleri” yahut “kız şeyleri” olarak sınıflarlar. bu türlü cinsiyet algıları gelişir. Kendilerine ilişkin cinsiyet kimliğini de bu sınıflandırma çerçevesinde algılarlar.
Kültürün kendisi de cinsiyet rollerinin dağılımı, hangi cinsiyetten ne üzere davranışlar ve tabirler beklenebileceğiyle ilgili çocuğun bakış açısını yönlendirir ve şekillendirir. zatenız yaşadığımız kültürün bir kesimi haline gelmeye başlayan medya içerikleri ve görüntüler, reklamlar da çocukların cinsiyetlere has rol beklentilerini şekillendirmede çok kıymetli bir alan kaplar.
Etnik Kimlik
Çocuk gelişimi araştırmacıları, çocuğa etnik kökeniyle ilgili bildiriler verme ve onu hazırlama sürecini “etnik sosyalleşme” olarak isimlendirirler. Etnik kimlik gelişimi ile ilgili iki cins toplumsallaşmadan kelam edilir: “kültürel sosyalleşme” ve “önyargıya hazırlık” Kültürel toplumsallaşmada, çocuğa etnik miras ve bununla duyulan gurur aktarılır. Önyargıya hazırlıkta ise çocuğa karşılaşabileceği önyargılarla ilgili anlatılar sağlanır ve bu önyargılarla baş etmeye hazırlanılır. Yapılan çalışmalar etnik bir kimliğe aidiyet hissinin ve varlıklı kültür ortamının çocuğun bilişsel gelişmenini olumlu etkilediğini bulmuştur.
şahsi Kimlik
Ortalama dört yaşında, çocuklar kendi tecrübelerini hikayeleştirebilir ve anlatabilirler. “Otobiyografik hafıza” denen bu şahsi kıssa anlatma hüneri vakit içerisinde gelişir. Kendi tecrübesini geliştirme marifeti vakit içinde edinilen ve anne babanın-bir yetişkinin yardımının epey belirleyici olduğu bir müddetçtir. Örneğin, dört yaşından daha küçük çocuklar ne yaşadıklarını ve başından o gün geçen şeyin ne olduğunu sorular sorarak anne babalarından dinlerler. Kendi tecrübelerine dair birinci hikayeleştirmeleri bu türlü öğrenir ve içselleştirirler. Bu öykülendirme tecrübelerinde çocuğun aksiyonları, hisleri, yaklaşımları konuşulur. kimi vakit bu öykülerin içine hayat dersleri ve teklifler serpiştirilir. Bu süreç büyük oranda anne baba ve çocuk içinde şekillenir.
Bu gelişim etabında çocuk öznel bir kimlik tanımlamaz kendisi için. Çocuktan kendisini tanımlamasını istediğinizde size “siyah gözlü” “uzun saçlı” olmak üzere tanımlamalarla gelecektir. “Akıllıyım” yahut “yaramazım” üzere tanımlamalar sonrasındasındasında gelecektir. Bu usul öznel tanımlamalar, büyük oranda çocuğun tecrübelerine dair anne baba, yakın etraf ve çocuk içinde oluşturulan kıssalar vasıtasıyla gelişmeye devam eder.