hayatımız boyunca yeni seçimler yapmak ve yeni kararlar vermek durumundayızdır. “Acaba ona inanmalı mıyım inanmamalı mıyım?”
“Acaba bunu satın almalı mıyım yoksa almamalı mıyım?”
“Onu mu tercih etsem bunu mu tercih etsem”
“Acaba bu uygun bir tahlil mü?”
“Bana anlattığı bu bilgi sanki hakikat mu?”
En güzel kararları verebilmek ve en faydalı seçimleri yapabilmek ise fikir ve aksiyonlarımızı yönlendirecek olan geçerli ve emniyetli bilgilere ulaşabilme ve bu ayrıntıları seçim yapmak üzere tahlil edebilmeye bağlıdır. Bilgili olan bilginin ötesine geçebilmek ve datalı olan dahil alternatifleri düşünebilmek tahminen de yeni yüzyılın en değerli hünerlerinden biridir. Bilgi, tecrübe ve objelerin bolluğunda en işe fayda ve gerçek seçimi yapmak… Hem kendimiz hem çocuklarımız ismine edinmemiz gereken çok temel bir ömür maharetinden bahsediyoruz.
Ellen Galinsky “Gelişen Zihin” isimli kitabında bu beceriyi eleştirel düşünme marifeti olarak tanımlar ve her çocuğun gelişimi boyunca edinmesi gereken yedi temel hayat marifetinden birinin de eleştirel düşünme hüneri olduğunu tabir eder. Çocuklarınızın okulda, işte ve hayatta kendisi ve etrafı için yeterli tercihler yapan ve gerçek kararlar veren bireyler olmalarını istiyorsak onları “eleştirel düşünmek” konusunda teşvik etmeliyiz. Öbür marifetler üzere eleştirel düşünme marifeti de çocukluktan yetişkinliğe gelişimsel bir yol izler. Pekala ancak bunu nasıl yapabiliriz?
“Eleştirel düşünme geri adım atma, ne yaptığına bakma, işin boyutuna bakma ve kıymetlendirme yeteneğidir.”
-Frank Keil, Yale Üniversitesi
Daha evvel odaklanma, öz kontrol, bakış açısı almak ve temaslar kurmak üzere temel becerilerden kelam etmiştik. Eleştirel düşünme mahareti tüm bu marifetleri de kapsayan daha karmaşık bir yürütücü fonksiyon maharetidir. Eleştirel düşünebilmeniz için bilgiye odaklanabilmeniz, elinizdeki datalar içinde irtibat kurabilmeniz ve bilgili olanın ötesine geçebilmek ismine öz kontrolü sağlayarak elinizdeki bilgilerle ilgili kıymetlendirme yapmanız gerekir. Bu yüzden başka maharetleri de desteklemekte olduğunuzdan emin olmanız gerekiyor.
Çocukların zihninin, dünyadan bilgi toplarken ve dünyayı anlamlandırırken tıpkı bir bilim insanı üzere işlediğini biliyoruz. Maruz kaldıkları ve şahit oldukları bilgi ve tecrübeleri daima sınıflandırır, kategorize eder ve ortalarında bağ kurarlar. Tıpkı bir bilim insanı üzere, olan bitenlerle ilgili başlarında niye sonuç bağına dayanan bir teori oluştururlar. Bu var iseyım ve teorilerini gibisi ve tıpkı durumlarla yeniden karşılaştıklarında test ederler. Şayet var iseyımlarına yahut başlarında kurmuş oldukları mantıklı açıklamaya uygun değilse yeni bir teori geliştirirler. Bir çocuğun fikir süreçlerini tanımlarken bilimsel yollara ilişkin tabirlerin bu kadar sık kullanıldığını görmek birçoğumuzu şaşırtabilir. Lakin şaşırtmasın! Zira hayat yollarında kendi tecrübelerimiz karşısında hepimiz birer amatör bilim insanı gibiyizdir. Olan bitene dair bilgi toplar, topladığımız ayrıntıları derler, bu derlemelerden geçerli ve emniyetli bulduklarmızdan dengeli bir açıklama oluşturmaya çalışırız. Aksi takdirde muteber ve dengeli bir dünya algısı geliştiremediğimiz için ruh sıhhatimiz ve akıl sıhhatimiz bozulurdu. yine çocukların düşünme süreçlerine dönecek olursak, çocuklar bilgiyi başka insanlardan ve kendi tecrübelerinden öğrenirler. Bu noktada eleştirel düşünme hüneri için çok kritik olan diğerlerinden ve kendi tecrübelerinden nasıl öğrendikleri konusunu biraz daha açıklamakta yarar var.
Bir reklam izlediğinizi farz edin. Reklamda söylenen şeye körü körüne inanır mısınız yoksa bir adım geri atıp reklamın güvenilirliğini ve geçerliliğini sorgular mısınız? Şayet kendi ömrü üstünde denetimi olan ve kendisine sunulanlarla rastgele yaşayıp gitmeyen bir bireyseniz muhtemelen reklamın geçerlilik ve güvenilirliğine dair soru işaretleriniz olacak ve kuşkucu yaklaşacaksınız. Reklam size bir diş macunu markasının her on diş eti uzmanından dokusunun tavsiyesi olduğunu söylüyor. Ne yaparsınız? Diş eti hassasiyeti olan biri olarak çabucak satın mı almaya çalışırdınız? Yoksa bu on kişinin kim olduğunu, markanın ticari telaşlarını vs hesaba katarak bir sorgulama ve araştırma sürecinden daha sonra mı sonucunızı verirdiniz?
Çocuklarımıza edindirmemiz gereken marifet tam olarak bu bir adım geri atarak çeşitli ihtimalleri göz önünde bulunduran eleştirel düşünme maharetidir.
Deneyimledikleri üzerine akıl yürütme, bilginin kaynağının güvenilirliğini sorgulama, ulaşmak istediği bilgide kendisine oranla daha bilge olan birine ulaşma, bu bilgiyi edinirken bilgiyi sunanın güvenilirliğini sorgulama çok hayati becerilerdir. Buraya kadar anlattığımız hali size bir Sherlock Holmes öyküsünü andırdıysa korkmayın, süreç aslında bu kadar karmaşık değil. Gelişim sürecinde öğrenilen her bilginin otomatikleştiğini ve gündelik hayatımızda son derece örtük bir biçimde işlediğini hatırlamanızı öneririm. ötürüsıyla yapmanız gereken şey “Çocukların Eleştirel Düşünme Maharetini Geliştirmesine Nasıl Yardımcı Olabiliriz?” başlıklı yazıdaki hususlar halinde sıralanmış olan teklifleri uygulamak ve gelişimi mühletince çocuğunuzun bu yaklaşımınızdan nasıl faydalandığını gözlemlemek.
“Acaba bunu satın almalı mıyım yoksa almamalı mıyım?”
“Onu mu tercih etsem bunu mu tercih etsem”
“Acaba bu uygun bir tahlil mü?”
“Bana anlattığı bu bilgi sanki hakikat mu?”
En güzel kararları verebilmek ve en faydalı seçimleri yapabilmek ise fikir ve aksiyonlarımızı yönlendirecek olan geçerli ve emniyetli bilgilere ulaşabilme ve bu ayrıntıları seçim yapmak üzere tahlil edebilmeye bağlıdır. Bilgili olan bilginin ötesine geçebilmek ve datalı olan dahil alternatifleri düşünebilmek tahminen de yeni yüzyılın en değerli hünerlerinden biridir. Bilgi, tecrübe ve objelerin bolluğunda en işe fayda ve gerçek seçimi yapmak… Hem kendimiz hem çocuklarımız ismine edinmemiz gereken çok temel bir ömür maharetinden bahsediyoruz.
Ellen Galinsky “Gelişen Zihin” isimli kitabında bu beceriyi eleştirel düşünme marifeti olarak tanımlar ve her çocuğun gelişimi boyunca edinmesi gereken yedi temel hayat marifetinden birinin de eleştirel düşünme hüneri olduğunu tabir eder. Çocuklarınızın okulda, işte ve hayatta kendisi ve etrafı için yeterli tercihler yapan ve gerçek kararlar veren bireyler olmalarını istiyorsak onları “eleştirel düşünmek” konusunda teşvik etmeliyiz. Öbür marifetler üzere eleştirel düşünme marifeti de çocukluktan yetişkinliğe gelişimsel bir yol izler. Pekala ancak bunu nasıl yapabiliriz?
“Eleştirel düşünme geri adım atma, ne yaptığına bakma, işin boyutuna bakma ve kıymetlendirme yeteneğidir.”
-Frank Keil, Yale Üniversitesi
Daha evvel odaklanma, öz kontrol, bakış açısı almak ve temaslar kurmak üzere temel becerilerden kelam etmiştik. Eleştirel düşünme mahareti tüm bu marifetleri de kapsayan daha karmaşık bir yürütücü fonksiyon maharetidir. Eleştirel düşünebilmeniz için bilgiye odaklanabilmeniz, elinizdeki datalar içinde irtibat kurabilmeniz ve bilgili olanın ötesine geçebilmek ismine öz kontrolü sağlayarak elinizdeki bilgilerle ilgili kıymetlendirme yapmanız gerekir. Bu yüzden başka maharetleri de desteklemekte olduğunuzdan emin olmanız gerekiyor.
Çocukların zihninin, dünyadan bilgi toplarken ve dünyayı anlamlandırırken tıpkı bir bilim insanı üzere işlediğini biliyoruz. Maruz kaldıkları ve şahit oldukları bilgi ve tecrübeleri daima sınıflandırır, kategorize eder ve ortalarında bağ kurarlar. Tıpkı bir bilim insanı üzere, olan bitenlerle ilgili başlarında niye sonuç bağına dayanan bir teori oluştururlar. Bu var iseyım ve teorilerini gibisi ve tıpkı durumlarla yeniden karşılaştıklarında test ederler. Şayet var iseyımlarına yahut başlarında kurmuş oldukları mantıklı açıklamaya uygun değilse yeni bir teori geliştirirler. Bir çocuğun fikir süreçlerini tanımlarken bilimsel yollara ilişkin tabirlerin bu kadar sık kullanıldığını görmek birçoğumuzu şaşırtabilir. Lakin şaşırtmasın! Zira hayat yollarında kendi tecrübelerimiz karşısında hepimiz birer amatör bilim insanı gibiyizdir. Olan bitene dair bilgi toplar, topladığımız ayrıntıları derler, bu derlemelerden geçerli ve emniyetli bulduklarmızdan dengeli bir açıklama oluşturmaya çalışırız. Aksi takdirde muteber ve dengeli bir dünya algısı geliştiremediğimiz için ruh sıhhatimiz ve akıl sıhhatimiz bozulurdu. yine çocukların düşünme süreçlerine dönecek olursak, çocuklar bilgiyi başka insanlardan ve kendi tecrübelerinden öğrenirler. Bu noktada eleştirel düşünme hüneri için çok kritik olan diğerlerinden ve kendi tecrübelerinden nasıl öğrendikleri konusunu biraz daha açıklamakta yarar var.
Bir reklam izlediğinizi farz edin. Reklamda söylenen şeye körü körüne inanır mısınız yoksa bir adım geri atıp reklamın güvenilirliğini ve geçerliliğini sorgular mısınız? Şayet kendi ömrü üstünde denetimi olan ve kendisine sunulanlarla rastgele yaşayıp gitmeyen bir bireyseniz muhtemelen reklamın geçerlilik ve güvenilirliğine dair soru işaretleriniz olacak ve kuşkucu yaklaşacaksınız. Reklam size bir diş macunu markasının her on diş eti uzmanından dokusunun tavsiyesi olduğunu söylüyor. Ne yaparsınız? Diş eti hassasiyeti olan biri olarak çabucak satın mı almaya çalışırdınız? Yoksa bu on kişinin kim olduğunu, markanın ticari telaşlarını vs hesaba katarak bir sorgulama ve araştırma sürecinden daha sonra mı sonucunızı verirdiniz?
Çocuklarımıza edindirmemiz gereken marifet tam olarak bu bir adım geri atarak çeşitli ihtimalleri göz önünde bulunduran eleştirel düşünme maharetidir.
Deneyimledikleri üzerine akıl yürütme, bilginin kaynağının güvenilirliğini sorgulama, ulaşmak istediği bilgide kendisine oranla daha bilge olan birine ulaşma, bu bilgiyi edinirken bilgiyi sunanın güvenilirliğini sorgulama çok hayati becerilerdir. Buraya kadar anlattığımız hali size bir Sherlock Holmes öyküsünü andırdıysa korkmayın, süreç aslında bu kadar karmaşık değil. Gelişim sürecinde öğrenilen her bilginin otomatikleştiğini ve gündelik hayatımızda son derece örtük bir biçimde işlediğini hatırlamanızı öneririm. ötürüsıyla yapmanız gereken şey “Çocukların Eleştirel Düşünme Maharetini Geliştirmesine Nasıl Yardımcı Olabiliriz?” başlıklı yazıdaki hususlar halinde sıralanmış olan teklifleri uygulamak ve gelişimi mühletince çocuğunuzun bu yaklaşımınızdan nasıl faydalandığını gözlemlemek.