26 yaşındaki Huanjie Li, ailesi için hiç bu kadar endişelenmemişti. Ve bu korkuyu onlarla paylaşmak konusunda hiç bu kadar endişelenmemişti.
Kuzeydoğu Çin’de büyümüş ve altı yılı aşkın bir süre önce Queens’e taşınmış olan Bayan Li, orada yaygın gösteriler başladığından beri yurtdışındaki akrabalarıyla konuşmadı.
Bayan Li, “Onların yanlışlıkla Çin’in ulusal güvenliği hakkında konuşmaya çalışan yabancılar olarak işaretlenmelerini istemiyorum” dedi.
1989 Tiananmen Meydanı ayaklanmalarından bu yana en büyük protestolar Çin genelinde dalgalanırken, New York’taki Çinliler ve daha geniş diaspora izliyor, bekliyor.
Endişe her şeyden önemlidir. Karantinaların geri gelmesiyle ailelerinin yine yeterli yiyeceği olmayacağından korkuyorlar. Gösterilere katıldıktan sonra arkadaşlarının internette yeniden ortaya çıkmasını bekliyorlar. Çin sosyal medyasında iletişim kurmaya ve sansürcülerin algoritmalarından kaçmaya çalışıyorlar.
Ancak endişelerini Çin’de sevdikleri insanlarla açıkça paylaşamazlar, hatta protestolar hakkında konuşamazlar. Ülkenin internet sansürcüleri, çevrimiçi hoşnutsuzluğu kontrol altına almak için mücadele etseler de, bunun çok riskli olduğunu söylüyorlar.
Bayan Li, “Sadece ‘Dikkatli olun’ veya ‘Yeterince yiyeceğiniz var mı?’ diyoruz” dedi. “Bunu defalarca tekrarlıyoruz. Ne söylemeye çalıştığımı anladılar mı bilmiyorum.”
New York’taki Çin Halk Cumhuriyeti Başkonsolosluğu’nun karşısında toplanan protestocular. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Salgının başlangıcında, sokağa çıkma kısıtlamaları hakkında ailesiyle bilgi paylaşmaya çalıştı. Bir grup sohbetini hızla dağıttılar. Korktuklarını düşünüyor. Şimdi, artık fazla iletişim kurmuyorlar.
“Sohbetin sızdırılması veya ulusal güvenlik tarafından incelenmesi güvenlik endişelerine neden olabilir” dedi. “Mutlaka bizi taciz eden kimse yok. Ancak bu korku günlük hayatımızda derinlere kök salmış durumda.”
Çin’deki Protestoları Anlayın
Son günlerde New York şehrinin dört bir yanında, Çin’le bağlantıları olan sakinler, oradaki sansürün nesiller boyunca konuşmanın benzersiz karmaşıklığını birleştirdiğini söylediler. Bazıları, ebeveynlerinin Tiananmen Meydanı’nda olduğunu, ancak artık politikalarını bilmediklerini söyledi.
Doktora Vincent Gao, “Totaliter bir rejimden bahsediyoruz” dedi. Çin’de doğmuş Yale Üniversitesi’nde İtalyanca öğrencisi. “Ailenin belirli bir konu hakkında ne düşündüğünü bile bilmiyorsun. Rejimin propagandasına gerçekten inanıp inanmadıklarını bilmiyorsunuz.”
Bir tartışmanın buna değmeyeceğini söyledi – çok uzakta yaşıyorlar. Zaten açık bir konuşma yapmak da güvenli olmazdı. Bunun yerine karmaşık olmayan sorular sorar: İyi misin? Evde yemek var mı? Sağlığın nasıl?
“Aileme sormayacağım: ‘Sıfır Covid’ hakkında ne düşünüyorsun? Kilitlenme hakkında ne düşünüyorsunuz? Xi Jinping hakkında ne düşünüyorsun?” dedi Bay Gao. “Onları aşırı riske maruz bırakacaksın. Ne diyecekler?”
Protestocular, New York Başkonsolosluğu’nun karşısındaki caddede mumlar yaktı. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Bunun yerine, Çin’deki protestocuların destekçileri dayanışma gösterilerine katılıyor. New York’ta geçen hafta bir gece Çin Konsolosluğu önünde yaklaşık 1000 kişilik bir kalabalık toplandı. Zaman zaman, kalabalık Bay Xi’yi istifa etmesi için çağırdı.
Gösteriye katılan Bay Gao, “Sürekli bir öfke akışı” dedi. “Ülkeme, sevdiğim insanlara, sevdiğim ülkeye ne olacağı konusunda umutsuzluk.”
Protestocular, Londra’dan Toronto’ya, Los Angeles’tan Hong Kong’a dünyanın dört bir yanındaki diğer Çin konsolosluklarında ve büyükelçiliklerinde de toplandı. Birçoğu, Çin’deki protestocular gibi sansürü simgeleyen boş kağıt parçaları tuttu.
Diasporadaki Uygurlar için Çin hükümetine karşı protestolar yeni değil. Çin, 2017’den bu yana Müslüman azınlıkları hedef alarak yüzbinlerce insanı toplama kamplarında gözaltına aldı. Çin dışındaki Uygur aktivistler, Birleşmiş Milletler’in insanlığa karşı suç teşkil edebileceğini söylediği gözaltılara karşı çıktılar. Son zamanlarda Uygurlar, Sincan Eyaletindeki insanların uzun süre kapalı kalmasına dikkat çekmeye çalıştılar: Urumçi’deki yangından önce bölgenin büyük bir kısmı 100 günden fazla bir süredir tecrit altındaydı.
24 yaşındaki Ankar Uygur, Urumçi’de doğdu ve 7 yaşına kadar orada yaşadı. 2006 yılında yakın ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri’ne kaçtı, ancak ailesinin geri kalanı hala Sincan’da.
Ailesinin tehdit edildiğini söyledi. Garip adamlar, büyükanne ve büyükbabasının evinden görüntülü sohbette annesini aradı. Kamplarda ailesinin olduğunu varsayıyor ama iletişim o kadar zor ki kesin olarak bilmiyor.
Uygur asıllı bir protestocu olan 24 yaşındaki Ankara Uygur, ailesinin tehdit edildiğini söyledi. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Ancak Uygur Bey, çevresindeki Çinlilerin tepkisine de şaşırdığını söyledi. Karantinaların benzeri görülmemiş bir birlik yarattığını söyledi. İlk kez Sincan’da onunla birlikte ölen insanların yasını tutuyorlar.
“Çin vatandaşları bile konuşmaya başlıyor” dedi. “Bu sefer çok farklı olan da bu. Protesto eden yalnız ben değilim. Sadece ben ve halkım değil, tüm Çin halkı.”
Protestolar başladığından beri diasporada çok az kişi derin bir uykuda. Birçoğu huzursuz rüyaları anlattı. Bazıları spesifikti: protestoların Çin Komünist Partisi tarafından kurulan bir tuzak olduğuna dair korkular.
Guandong Eyaletinde büyüyen bir mimarlık yüksek lisans öğrencisi, üç yıldır Çin’e geri dönmedi. (Kimliğinin yalnızca soyadıyla verilmesini istedi: Liu. Baskı yoğunlaşırsa aile üyelerinin misillemelerle karşı karşıya kalabileceğinden korkuyordu.)
26 yaşındaki Bayan Liu, gözleri yaşlarla dolup taşarak, “10 günlük zorunlu karantina vardı ve ben sadece 20 gün ara verdim,” dedi. Bir sene evvel, kışın giderdi. Ama o kadar fazla izin alamayacağını söyledi.
Suçluluk da yaygındır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki birçok Çinli, Çin’in yerli aşılarından daha etkili olan Batı aşılarını aldı. Ağrılı, günlük Covid testlerinden geçmek zorunda değiller veya daha da kötüsü aylarca içeride geçirmek zorunda değiller.
Geçen ayın sonlarında Manhattan’da bir protestocu. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Soyadının yayınlanmamasını isteyen Şangaylı bir sanatçı olan Tiger, “Sanki kurtulanların suçluluğu gibi,” dedi.
38 yaşındaki Tiger, “Şanghay’da tanıdığım insanlar, sokağa çıkma yasaklarından geçmek zorundalar,” dedi. Bundan kaçıyormuş gibi hissediyorum. Ama öyle miyim? Yeterince cesur değil miyim?”
Şanghay Nisan ayında karantinaya girdiğinde, ailesi onu New York’ta ziyaret ediyordu. Diğer 25 milyon Şangay sakiniyle birlikte aylarca ezici bir tecrit cezasına katlanmak yerine, baharı birlikte, özgürce hareket edebildikleri için rahatlayarak geçirdiler.
Birkaç hafta önce, vakalar arttığında ve Çin tekrar tecrit uygulamaya başladığında, endişeden midesi bulanıyordu. Ailesi Şangay’a geri döndü. Altmışlarındalar. Hipertansiyonları var. Günlük ilaca ihtiyaçları var.
Sonra, büyüdüğü mahalleyi dolduran protestoları izlerken, yine endişelenerek uyandı. Heyecan verici ama bir şey olursa kim ailesinin devasını alır ki?
“Yarın ne olacağını bilemezsiniz, özellikle de tüm protestolardan sonra” dedi. “Yarın sokağa çıkma yasağı alabilirsin. Kilitlenmeden daha kötü bir şeye sahip olabilirsiniz. Sadece bilmiyoruz.”
Kuzeydoğu Çin’de büyümüş ve altı yılı aşkın bir süre önce Queens’e taşınmış olan Bayan Li, orada yaygın gösteriler başladığından beri yurtdışındaki akrabalarıyla konuşmadı.
Bayan Li, “Onların yanlışlıkla Çin’in ulusal güvenliği hakkında konuşmaya çalışan yabancılar olarak işaretlenmelerini istemiyorum” dedi.
1989 Tiananmen Meydanı ayaklanmalarından bu yana en büyük protestolar Çin genelinde dalgalanırken, New York’taki Çinliler ve daha geniş diaspora izliyor, bekliyor.
Endişe her şeyden önemlidir. Karantinaların geri gelmesiyle ailelerinin yine yeterli yiyeceği olmayacağından korkuyorlar. Gösterilere katıldıktan sonra arkadaşlarının internette yeniden ortaya çıkmasını bekliyorlar. Çin sosyal medyasında iletişim kurmaya ve sansürcülerin algoritmalarından kaçmaya çalışıyorlar.
Ancak endişelerini Çin’de sevdikleri insanlarla açıkça paylaşamazlar, hatta protestolar hakkında konuşamazlar. Ülkenin internet sansürcüleri, çevrimiçi hoşnutsuzluğu kontrol altına almak için mücadele etseler de, bunun çok riskli olduğunu söylüyorlar.
Bayan Li, “Sadece ‘Dikkatli olun’ veya ‘Yeterince yiyeceğiniz var mı?’ diyoruz” dedi. “Bunu defalarca tekrarlıyoruz. Ne söylemeye çalıştığımı anladılar mı bilmiyorum.”
New York’taki Çin Halk Cumhuriyeti Başkonsolosluğu’nun karşısında toplanan protestocular. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Salgının başlangıcında, sokağa çıkma kısıtlamaları hakkında ailesiyle bilgi paylaşmaya çalıştı. Bir grup sohbetini hızla dağıttılar. Korktuklarını düşünüyor. Şimdi, artık fazla iletişim kurmuyorlar.
“Sohbetin sızdırılması veya ulusal güvenlik tarafından incelenmesi güvenlik endişelerine neden olabilir” dedi. “Mutlaka bizi taciz eden kimse yok. Ancak bu korku günlük hayatımızda derinlere kök salmış durumda.”
Çin’deki Protestoları Anlayın
- ‘Sıfır Covid’in Bedeli: Protestolar, Başkan Xi Jinping’in sert salgın politikalarının işletmelere zarar vermesi ve büyümeyi boğması üzerine geldi. Daily, gösterilerin Bay Xi için ne anlama gelebileceğine bakıyor.
- Hoşnutsuzluk Kükremesi : Protestolar, Bay Xi’nin yönetimi altında geçen 10 yılın ardından geçmiş gibi görünen bir muhalefet geleneğini uyandırdı. Etkiler sokak çatışmalarından çok daha uzun sürebilir.
- Protestocuları İzleme :Çin’deki yetkililer, protestolarda yürüyenleri takip etmek, sindirmek ve gözaltına almak için ülkenin her şeyi gören gözetleme aygıtını kullanıyor.
- Eşleştirme Sansürcüler: İlk protestolardan günler sonra, Çin internetinde ilahiler ve çatışmaların videoları görüldü. Uzmanlar, klip hacminin büyük olasılıkla Çin’in sansür ordusunu alt ettiğini söylüyor.
Son günlerde New York şehrinin dört bir yanında, Çin’le bağlantıları olan sakinler, oradaki sansürün nesiller boyunca konuşmanın benzersiz karmaşıklığını birleştirdiğini söylediler. Bazıları, ebeveynlerinin Tiananmen Meydanı’nda olduğunu, ancak artık politikalarını bilmediklerini söyledi.
Doktora Vincent Gao, “Totaliter bir rejimden bahsediyoruz” dedi. Çin’de doğmuş Yale Üniversitesi’nde İtalyanca öğrencisi. “Ailenin belirli bir konu hakkında ne düşündüğünü bile bilmiyorsun. Rejimin propagandasına gerçekten inanıp inanmadıklarını bilmiyorsunuz.”
Bir tartışmanın buna değmeyeceğini söyledi – çok uzakta yaşıyorlar. Zaten açık bir konuşma yapmak da güvenli olmazdı. Bunun yerine karmaşık olmayan sorular sorar: İyi misin? Evde yemek var mı? Sağlığın nasıl?
“Aileme sormayacağım: ‘Sıfır Covid’ hakkında ne düşünüyorsun? Kilitlenme hakkında ne düşünüyorsunuz? Xi Jinping hakkında ne düşünüyorsun?” dedi Bay Gao. “Onları aşırı riske maruz bırakacaksın. Ne diyecekler?”
Protestocular, New York Başkonsolosluğu’nun karşısındaki caddede mumlar yaktı. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Bunun yerine, Çin’deki protestocuların destekçileri dayanışma gösterilerine katılıyor. New York’ta geçen hafta bir gece Çin Konsolosluğu önünde yaklaşık 1000 kişilik bir kalabalık toplandı. Zaman zaman, kalabalık Bay Xi’yi istifa etmesi için çağırdı.
Gösteriye katılan Bay Gao, “Sürekli bir öfke akışı” dedi. “Ülkeme, sevdiğim insanlara, sevdiğim ülkeye ne olacağı konusunda umutsuzluk.”
Protestocular, Londra’dan Toronto’ya, Los Angeles’tan Hong Kong’a dünyanın dört bir yanındaki diğer Çin konsolosluklarında ve büyükelçiliklerinde de toplandı. Birçoğu, Çin’deki protestocular gibi sansürü simgeleyen boş kağıt parçaları tuttu.
Diasporadaki Uygurlar için Çin hükümetine karşı protestolar yeni değil. Çin, 2017’den bu yana Müslüman azınlıkları hedef alarak yüzbinlerce insanı toplama kamplarında gözaltına aldı. Çin dışındaki Uygur aktivistler, Birleşmiş Milletler’in insanlığa karşı suç teşkil edebileceğini söylediği gözaltılara karşı çıktılar. Son zamanlarda Uygurlar, Sincan Eyaletindeki insanların uzun süre kapalı kalmasına dikkat çekmeye çalıştılar: Urumçi’deki yangından önce bölgenin büyük bir kısmı 100 günden fazla bir süredir tecrit altındaydı.
24 yaşındaki Ankar Uygur, Urumçi’de doğdu ve 7 yaşına kadar orada yaşadı. 2006 yılında yakın ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri’ne kaçtı, ancak ailesinin geri kalanı hala Sincan’da.
Ailesinin tehdit edildiğini söyledi. Garip adamlar, büyükanne ve büyükbabasının evinden görüntülü sohbette annesini aradı. Kamplarda ailesinin olduğunu varsayıyor ama iletişim o kadar zor ki kesin olarak bilmiyor.
Uygur asıllı bir protestocu olan 24 yaşındaki Ankara Uygur, ailesinin tehdit edildiğini söyledi. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Ancak Uygur Bey, çevresindeki Çinlilerin tepkisine de şaşırdığını söyledi. Karantinaların benzeri görülmemiş bir birlik yarattığını söyledi. İlk kez Sincan’da onunla birlikte ölen insanların yasını tutuyorlar.
“Çin vatandaşları bile konuşmaya başlıyor” dedi. “Bu sefer çok farklı olan da bu. Protesto eden yalnız ben değilim. Sadece ben ve halkım değil, tüm Çin halkı.”
Protestolar başladığından beri diasporada çok az kişi derin bir uykuda. Birçoğu huzursuz rüyaları anlattı. Bazıları spesifikti: protestoların Çin Komünist Partisi tarafından kurulan bir tuzak olduğuna dair korkular.
Guandong Eyaletinde büyüyen bir mimarlık yüksek lisans öğrencisi, üç yıldır Çin’e geri dönmedi. (Kimliğinin yalnızca soyadıyla verilmesini istedi: Liu. Baskı yoğunlaşırsa aile üyelerinin misillemelerle karşı karşıya kalabileceğinden korkuyordu.)
26 yaşındaki Bayan Liu, gözleri yaşlarla dolup taşarak, “10 günlük zorunlu karantina vardı ve ben sadece 20 gün ara verdim,” dedi. Bir sene evvel, kışın giderdi. Ama o kadar fazla izin alamayacağını söyledi.
Suçluluk da yaygındır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki birçok Çinli, Çin’in yerli aşılarından daha etkili olan Batı aşılarını aldı. Ağrılı, günlük Covid testlerinden geçmek zorunda değiller veya daha da kötüsü aylarca içeride geçirmek zorunda değiller.
Geçen ayın sonlarında Manhattan’da bir protestocu. Kredi… The New York Times için Christopher Lee
Soyadının yayınlanmamasını isteyen Şangaylı bir sanatçı olan Tiger, “Sanki kurtulanların suçluluğu gibi,” dedi.
38 yaşındaki Tiger, “Şanghay’da tanıdığım insanlar, sokağa çıkma yasaklarından geçmek zorundalar,” dedi. Bundan kaçıyormuş gibi hissediyorum. Ama öyle miyim? Yeterince cesur değil miyim?”
Şanghay Nisan ayında karantinaya girdiğinde, ailesi onu New York’ta ziyaret ediyordu. Diğer 25 milyon Şangay sakiniyle birlikte aylarca ezici bir tecrit cezasına katlanmak yerine, baharı birlikte, özgürce hareket edebildikleri için rahatlayarak geçirdiler.
Birkaç hafta önce, vakalar arttığında ve Çin tekrar tecrit uygulamaya başladığında, endişeden midesi bulanıyordu. Ailesi Şangay’a geri döndü. Altmışlarındalar. Hipertansiyonları var. Günlük ilaca ihtiyaçları var.
Sonra, büyüdüğü mahalleyi dolduran protestoları izlerken, yine endişelenerek uyandı. Heyecan verici ama bir şey olursa kim ailesinin devasını alır ki?
“Yarın ne olacağını bilemezsiniz, özellikle de tüm protestolardan sonra” dedi. “Yarın sokağa çıkma yasağı alabilirsin. Kilitlenmeden daha kötü bir şeye sahip olabilirsiniz. Sadece bilmiyoruz.”