Dikkatinizi vermek ve odaklanmak istediğiniz fakat çeşitli niçinlerden dolayı bunu yapamadığınız en son tecrübenizi hatırlayın. Dikkatinizi dağıtan, odaklanmanızı engelleyen şey neydi?
Şu günlerde hiç durmaksızın, sözün tam manasıyla 7/24 işleyen bir dünya tertibinde her an bilgi ve beklentiler sağanağı altında yaşıyoruz. Boşluktan değil de daha fazlaca sınırsız seçenek içinden birine tam manasıyla odaklanamamak ve dikkatimizi verememekten şikayetçiyiz. Birebir durum çocuklar için de geçerli. Bizim gelişmiş yetişkin beyniyle bile ahenk sağlamakta zorlandığımız bu dikkat dağıtıcı ve bol uyaranlı dünyaya çocukları hazırlayabilmek hayli kıymetli.
Ekranlarda, okullarda, konutta, reklam panolarında, her an her yerde bir uyaran-içerik sağanağı altında yaşayan çocuklarımıza odaklanabilme ve kendini denetleyebilme marifeti edindirmek zarurî. Durmaksızın işleyen ve bol uyaranlı bir dünyada kendi yolunu yürüyebilen başarılı ve memnun çocuklar yetiştirmek istiyoruz. Bunun için çocuğun gelişim seyahati boyunca edindirmemiz gereken en temel maharet odaklanabilme ve kendini denetleme hüneri. Çocuğun bu bilgi ve uyaran sağanağı altında kendisi için yanlışsız bilgiyi seçip, odaklanabilmesi ve öteki uyaranlarla ilgili kendini denetim edebilmesi gerekiyor.
Odaklanma ve özdenetimi 4 ana başlıkta inceleyebiliriz.
-Odaklanma
-Bilişsel Esneklik
-İşleyen Bellek
-Ketleme Denetimi
ODAKLANMA
Küçük çocuklar için odaklanma hüneri hedeflediği şey için “uyanık olmak” ve hedeflediği şeye “yönelebilmek” demektir. Örnek vermek gerekirse, çabucak hemen 14 aylık bir çocuğun kendisini beslemek için bir kaşık yemeği almaya çalışma sürecini gözlemleyebilirsiniz. Çocuğun yapmak istediği şeyle ilgili “uyanık olduğunu” ve o şeye “yönelme çabasını” bakılırsabilirsiniz. Daha temel seviyedeki bu “odaklanma” marifetine büyüdükçe bir şart daha eklenir. O da gayeye “belli bir süre, içsel ve dışsal dikkat dağıtıcılara karşın uyanık kalmak ve yönelmektir”.
Odaklanma hünerini bu türlü açıklamak mümkün. Aşağıya kendinizin yahut çocuğunuzun odaklanma marifeti üstüne düşünebilmeniz için birkaç unsur ekliyorum. Bu soruları 1’den 5’e kadar puanlayarak odaklanma hünerinizle ilgili fikir edinebilir ve odaklanma marifetinizi geliştirmek için “Odaklanma Maharetinizi Geliştirmek İçin Yapılabilecekler” yazısından faydalanabilirsiniz.
-Yaptığım şeye dikkatimi o derece veririm ki uzun bir süre dağılmadan onunla ilgilenebilirim. -Kolayca dikkatim dağılır.
-Bazı şeyleri aklımda tutmakta epeyce zorlanırım.
-İhtiyacım olduğunda konsantre olabilmem için gücümü hakikat düzeyde tutabilirim.
BİLİŞSEL ESNEKLİK
Küçük çocuklar için bunu dikkatinin istikametini esnek bir biçimde değiştirebilmek biçiminde açıklayabiliriz. Örneğin, küçük çocuğunuzun ortamda konuşan birini izliyordur. Konuşan kişi değiştiğinde bakışlarını yeni konuşan şahsa kaydırır. Daha büyük çocuklar ve yetişkinler içinse şartlar ve talepler değiştiğinde dikkat konusunu ve bakış açısını değiştirebilmek manasına gelmektedir. Örneğin, okulöncesi periyottaki çocuğunuz aşçı rolünü oynarken arkadaşı oyunun senaryosunu değiştirerek onun tabip olmasını gerektirecek bir role çağırdığında buna ahenk sağlayabilmesini örnek verebiliriz. Yetişkin olarak dostunuz size
bir mevzuyla ilgili bakış açısını bildirdiğinde ondan farklı bir bakış açısını saptayabilmeniz ve yeni açıya dikkatinizi verebilmeniz yahut bu farklı bakış açıları içinde odağınızı değiştirebilmeniz bilişsel esnekliğe örnek olarak verilebilir.
Kendinizin yahut çocuğunuzun bilişsel esnekliğine dair düşünmek isterseniz aşağıdaki hususlar üstünde düşünebilirsiniz.
-Denediğim şey işe yaramadığında vazgeçmek ve öbür bir tahlil denemek bana güç gelir. -Kolayca değişime ahenk sağlarım.
-Birisini kendi görüşüme ikna edemediğimde çoklukla niye yapamadığımı anlarım. -Yeni fikirleri benimsemede fazlaca da süratli değilim.
İŞLEYEN BELLEK
Adele Diamond, işleyen belleği şöyleki tanımlıyor: Zihninizdeki bir bilgi üzerinde çalışırken ve yeni süreçler yaparken bu bilgiyi akılda tutabilmeniz. Şöyle ki, şu an bu satırları okuyorsunuz ve bunu aklınızda tutarak bundan evvelki okuduklarınızla ilişki kurabiliyorsunuz. İşleyen belleğiniz iş başında yani! Örnekleri akıldan hesap yapmak, yapılacak işlerinizi başınızda öncelik sırasına koymak yahut bir sohbet esnasında duyduğunuz bir fikri az evvel duyduğunuz fikirle ilişkilendirebilmek biçiminde çoğaltabiliriz.
Aşağıya ekleyeceğim hususlar yoluyla kendinizin yahut çocuğunuzun işleyen bellek mahareti üstüne fikir edinebilirsiniz.
-Aynı anda birden çok fikri akılda tutabilirim.
-Okurken, az evvel okuduğum şeyi aklımda tutmak benim için zordur.
-Büyük sayıları akıldan toplayabilirim.
-İlk evvel neyi ve daha sonra neyi yapmayı planladığı her vakit hatırlayamam.
KETLEME DENETİMİ
Ketleme denetimi bir amaca ulaşmak için hislerini, fikirlerini ve davranışlarınızı denetim edebilmeniz demektir. Günlük işlerin bir kısmını otomatik pilotta yaparız. Uyumak, yemek içmek, sabah kalkıp dişlerinizi fırçalamak üzere. Fakat gündelik akış ortasındaki birtakım işler nitekim efor harcamanızı ve alternatif/daha cazip gelen şeyleri ketlemenizi gerektirir. Kalabalık bir ortamda birinin söylemiş olduklerini duymaya çalışmanız öteki seslere dikkatinizi vermeme gayretini da gerektirir. Sıcak havada çıkıp güneşlenmektense yetişmesi gereken bir projeyi bitirmek üzere çalışmanız dikkat dağıtıcı evvelki seçeneği ketlemenizi ve daha az istenen ikinci gayeye dikkatinizi odaklayabilmenizi gerektirir. Bu duruma ketleme denetimi deriz ve ketleme denetimi çocukların ileride başarılı ve memnun ömür alışkanlıkları geliştirmeleri için edinmeleri gereken değerli bir özdenetim maharetidir. Aşağıdaki hususlar üzerinde düşünerek kendinizin yahut çocuğunuzun ketleme denetimi maharetini gözlemleyebilirsiniz.
-Gürültülü bir ortamda olsam bile konuştuğum bireye dikkatimi bir daha de verebilirim. -Etrafımda olan şeyleri takip ederken sorun yaşarım.
-Evde ve işte bana muhtaçlığı olan birisi tarafınca bölündüğümde, mevzuyu değiştirip dikkat edebilirim.
-Başka birini incitebilecek bile olsa düşündüklerimi pat diye söyleme eğilimindeyim. -Eğer öbürleri tatlı yiyorsa, kilo vermek istesem bile genelde ben de bir tane alırım. -Hemen başarılı olmasam ve vazgeçmek istesem de yapmam gereken şeyi bırakmam.
Üstte bahsi geçen odaklanma ve öz kontrol hünerleri bizler için bile birçok vakit sıkıntı olabilmekte. Bu yüzden çocuklar için çarçabuk empati kurabiliriz. Onlarla kurduğumuz
inançlı ve sabırlı bir alaka içerisinde bu marifetleri edinmeleri ve başarılı-mutlu bir hayata hazırlanmaları mümkün. Zira bu maharetler tıpkı kaslar üzere devamlı ve dengeli bir biçimde çalışıldıkça gelişirler. Odaklanma, bilişsel esneklik, işleyen bellek ve ketleme denetimi formunda başlıklandırdığımız odaklanma ve öz kontrol maharetlerini nasıl geliştirebileceğinizi bir daha sonraki yazılardan takip edebilirsiniz. Geliştirilmesi gereken bu maharetlere dair bilgi edindikçe ve üstüne çalıştıkça kaslar üzere gelişmeleri umut verici!
Şu günlerde hiç durmaksızın, sözün tam manasıyla 7/24 işleyen bir dünya tertibinde her an bilgi ve beklentiler sağanağı altında yaşıyoruz. Boşluktan değil de daha fazlaca sınırsız seçenek içinden birine tam manasıyla odaklanamamak ve dikkatimizi verememekten şikayetçiyiz. Birebir durum çocuklar için de geçerli. Bizim gelişmiş yetişkin beyniyle bile ahenk sağlamakta zorlandığımız bu dikkat dağıtıcı ve bol uyaranlı dünyaya çocukları hazırlayabilmek hayli kıymetli.
Ekranlarda, okullarda, konutta, reklam panolarında, her an her yerde bir uyaran-içerik sağanağı altında yaşayan çocuklarımıza odaklanabilme ve kendini denetleyebilme marifeti edindirmek zarurî. Durmaksızın işleyen ve bol uyaranlı bir dünyada kendi yolunu yürüyebilen başarılı ve memnun çocuklar yetiştirmek istiyoruz. Bunun için çocuğun gelişim seyahati boyunca edindirmemiz gereken en temel maharet odaklanabilme ve kendini denetleme hüneri. Çocuğun bu bilgi ve uyaran sağanağı altında kendisi için yanlışsız bilgiyi seçip, odaklanabilmesi ve öteki uyaranlarla ilgili kendini denetim edebilmesi gerekiyor.
Odaklanma ve özdenetimi 4 ana başlıkta inceleyebiliriz.
-Odaklanma
-Bilişsel Esneklik
-İşleyen Bellek
-Ketleme Denetimi
ODAKLANMA
Küçük çocuklar için odaklanma hüneri hedeflediği şey için “uyanık olmak” ve hedeflediği şeye “yönelebilmek” demektir. Örnek vermek gerekirse, çabucak hemen 14 aylık bir çocuğun kendisini beslemek için bir kaşık yemeği almaya çalışma sürecini gözlemleyebilirsiniz. Çocuğun yapmak istediği şeyle ilgili “uyanık olduğunu” ve o şeye “yönelme çabasını” bakılırsabilirsiniz. Daha temel seviyedeki bu “odaklanma” marifetine büyüdükçe bir şart daha eklenir. O da gayeye “belli bir süre, içsel ve dışsal dikkat dağıtıcılara karşın uyanık kalmak ve yönelmektir”.
Odaklanma hünerini bu türlü açıklamak mümkün. Aşağıya kendinizin yahut çocuğunuzun odaklanma marifeti üstüne düşünebilmeniz için birkaç unsur ekliyorum. Bu soruları 1’den 5’e kadar puanlayarak odaklanma hünerinizle ilgili fikir edinebilir ve odaklanma marifetinizi geliştirmek için “Odaklanma Maharetinizi Geliştirmek İçin Yapılabilecekler” yazısından faydalanabilirsiniz.
-Yaptığım şeye dikkatimi o derece veririm ki uzun bir süre dağılmadan onunla ilgilenebilirim. -Kolayca dikkatim dağılır.
-Bazı şeyleri aklımda tutmakta epeyce zorlanırım.
-İhtiyacım olduğunda konsantre olabilmem için gücümü hakikat düzeyde tutabilirim.
BİLİŞSEL ESNEKLİK
Küçük çocuklar için bunu dikkatinin istikametini esnek bir biçimde değiştirebilmek biçiminde açıklayabiliriz. Örneğin, küçük çocuğunuzun ortamda konuşan birini izliyordur. Konuşan kişi değiştiğinde bakışlarını yeni konuşan şahsa kaydırır. Daha büyük çocuklar ve yetişkinler içinse şartlar ve talepler değiştiğinde dikkat konusunu ve bakış açısını değiştirebilmek manasına gelmektedir. Örneğin, okulöncesi periyottaki çocuğunuz aşçı rolünü oynarken arkadaşı oyunun senaryosunu değiştirerek onun tabip olmasını gerektirecek bir role çağırdığında buna ahenk sağlayabilmesini örnek verebiliriz. Yetişkin olarak dostunuz size
bir mevzuyla ilgili bakış açısını bildirdiğinde ondan farklı bir bakış açısını saptayabilmeniz ve yeni açıya dikkatinizi verebilmeniz yahut bu farklı bakış açıları içinde odağınızı değiştirebilmeniz bilişsel esnekliğe örnek olarak verilebilir.
Kendinizin yahut çocuğunuzun bilişsel esnekliğine dair düşünmek isterseniz aşağıdaki hususlar üstünde düşünebilirsiniz.
-Denediğim şey işe yaramadığında vazgeçmek ve öbür bir tahlil denemek bana güç gelir. -Kolayca değişime ahenk sağlarım.
-Birisini kendi görüşüme ikna edemediğimde çoklukla niye yapamadığımı anlarım. -Yeni fikirleri benimsemede fazlaca da süratli değilim.
İŞLEYEN BELLEK
Adele Diamond, işleyen belleği şöyleki tanımlıyor: Zihninizdeki bir bilgi üzerinde çalışırken ve yeni süreçler yaparken bu bilgiyi akılda tutabilmeniz. Şöyle ki, şu an bu satırları okuyorsunuz ve bunu aklınızda tutarak bundan evvelki okuduklarınızla ilişki kurabiliyorsunuz. İşleyen belleğiniz iş başında yani! Örnekleri akıldan hesap yapmak, yapılacak işlerinizi başınızda öncelik sırasına koymak yahut bir sohbet esnasında duyduğunuz bir fikri az evvel duyduğunuz fikirle ilişkilendirebilmek biçiminde çoğaltabiliriz.
Aşağıya ekleyeceğim hususlar yoluyla kendinizin yahut çocuğunuzun işleyen bellek mahareti üstüne fikir edinebilirsiniz.
-Aynı anda birden çok fikri akılda tutabilirim.
-Okurken, az evvel okuduğum şeyi aklımda tutmak benim için zordur.
-Büyük sayıları akıldan toplayabilirim.
-İlk evvel neyi ve daha sonra neyi yapmayı planladığı her vakit hatırlayamam.
KETLEME DENETİMİ
Ketleme denetimi bir amaca ulaşmak için hislerini, fikirlerini ve davranışlarınızı denetim edebilmeniz demektir. Günlük işlerin bir kısmını otomatik pilotta yaparız. Uyumak, yemek içmek, sabah kalkıp dişlerinizi fırçalamak üzere. Fakat gündelik akış ortasındaki birtakım işler nitekim efor harcamanızı ve alternatif/daha cazip gelen şeyleri ketlemenizi gerektirir. Kalabalık bir ortamda birinin söylemiş olduklerini duymaya çalışmanız öteki seslere dikkatinizi vermeme gayretini da gerektirir. Sıcak havada çıkıp güneşlenmektense yetişmesi gereken bir projeyi bitirmek üzere çalışmanız dikkat dağıtıcı evvelki seçeneği ketlemenizi ve daha az istenen ikinci gayeye dikkatinizi odaklayabilmenizi gerektirir. Bu duruma ketleme denetimi deriz ve ketleme denetimi çocukların ileride başarılı ve memnun ömür alışkanlıkları geliştirmeleri için edinmeleri gereken değerli bir özdenetim maharetidir. Aşağıdaki hususlar üzerinde düşünerek kendinizin yahut çocuğunuzun ketleme denetimi maharetini gözlemleyebilirsiniz.
-Gürültülü bir ortamda olsam bile konuştuğum bireye dikkatimi bir daha de verebilirim. -Etrafımda olan şeyleri takip ederken sorun yaşarım.
-Evde ve işte bana muhtaçlığı olan birisi tarafınca bölündüğümde, mevzuyu değiştirip dikkat edebilirim.
-Başka birini incitebilecek bile olsa düşündüklerimi pat diye söyleme eğilimindeyim. -Eğer öbürleri tatlı yiyorsa, kilo vermek istesem bile genelde ben de bir tane alırım. -Hemen başarılı olmasam ve vazgeçmek istesem de yapmam gereken şeyi bırakmam.
Üstte bahsi geçen odaklanma ve öz kontrol hünerleri bizler için bile birçok vakit sıkıntı olabilmekte. Bu yüzden çocuklar için çarçabuk empati kurabiliriz. Onlarla kurduğumuz
inançlı ve sabırlı bir alaka içerisinde bu marifetleri edinmeleri ve başarılı-mutlu bir hayata hazırlanmaları mümkün. Zira bu maharetler tıpkı kaslar üzere devamlı ve dengeli bir biçimde çalışıldıkça gelişirler. Odaklanma, bilişsel esneklik, işleyen bellek ve ketleme denetimi formunda başlıklandırdığımız odaklanma ve öz kontrol maharetlerini nasıl geliştirebileceğinizi bir daha sonraki yazılardan takip edebilirsiniz. Geliştirilmesi gereken bu maharetlere dair bilgi edindikçe ve üstüne çalıştıkça kaslar üzere gelişmeleri umut verici!